Schroef Munten van Texel (2) Schroef

In de eerste jaren van mijn ‘gezoek’ vond ik zo nu en dan een muntje uit de Romeinse tijd. Hoewel ik zelf eigenlijk niet zo veel belangstelling heb voor deze periode, vond ik het wèl intrigerend dat er zulke oude munten op het land lagen; dát bood perspectief aangezien mijn belangstelling voornamelijk uitgaat naar de tijd ná de Romeinen, de z.g. vroege Middeleeuwen... Uit de verspreiding van deze munten kon ik op een gegeven moment afleiden waar er nog meer zouden kunnen liggen. Dát was leuk, ik noemde dat ‘de truc met de Romeinse munten’ en bijna dagelijks vond ik er. Zo heb ik er tot nu toe zo’n honderd verzameld; de oudste is een denarius van keizer Augustus (14-37) en de jongste is een follis van Constantinus I (307-337). Opvallend is dat nadat deze munten hun waarde als betaalmiddel hadden verloren zij in strookjes werden gedeeld die tot baartjes werden gehamerd en als zodanig opnieuw waarde kregen. Er zijn diverse conclusies te trekken uit deze vondsten. Allereerst valt op dat de meeste munten uit de tweede eeuw stammen, een periode van betrekkelijke welvaart dus. Daarnaast valt op dat er een verband is tussen hoogte (van het land) en rijkdom (van de bewoners). Het ontstaan van een hogere klasse stamt uit deze tijd. Centraal gelegen op een hoge plaats woonde een Hereboer. Eromheengelegen op de lagere plaatsen woonden en werkten de boeren in dienst van hem. Het zal zéker een zeer kleurrijke tijd geweest zijn, want naast het muntgeld werden er ook allerlei luxe artikelen aangevoerd. Vooral de tafels waren weelderig gedekt, met bronzen vaatwerk waarvan veel diende voor het gebruik van wijn! Verhandeld werd het overschot aan landbouwproducten en ook wol en huiden waren gezocht door de Romeinse troepen die in de forten langs de grens gelegerd waren en hun materiaal uit heel het grensgebied betrokken. De waarde die de munten hier hadden zal wel niet dezelfde geweest zijn als ze hadden in Rome, waar toch het merendeel geslagen is. Het muntstelsel van de Romeinen was alsvolgd opgebouwd:

1 aureus (goud)............ 100 sestertii
1 quinarius (goud)........ 50 sestertii
1 denarius (zilver)........ 4 sestertii
1 quinarius (zilver)....... 2 sestertii
1 sestertius (brons)......
1 dupondius (brons)..... 1/2 sestertius
1 as (brons).................. 1/4 sestertius
1 semis (brons)............ 1/8 sestertius
1 quadrans (brons)....... 1/16 sestertius

De koopkracht van deze munten was niet altijd hetzelfde maar om een idee te geven was bijvoorbeeld rond 300 n. Chr. het weekinkomen van een boerenknecht 500 - 600 sestertii en een smid of een timmerman verdiende het dubbele. Een paar schoenen kosten toen ongeveer 500 sestertii en 12 eieren 48 van deze toch behoorlijk grote munten. Ze waren ongeveer zo groot al de oude rijksdaalders en twee keer zo dik, dus als je daar een hoop van op zak had dan zat die wel vol... Elke nieuwe keizer liet nieuwe munten slaan, de zuiverheid en het gewichtvan de munten waren niet in elke periode hetzelfde. Het merendeel van de door mij gevonden munten zijn sestertii die over het algemeen sterk gecorrodeerd zijn, maar ondanks dat toch nog wel te determineren. Daarnaast heb ik een tiental denarii gevonden waarvan de meeste al in de antieke tijd vervalst zijn; ze zijn gemaakt van een loodlegering en daarna verzilverd.

1


Dit is de voorzijde van een sestertius van Severus Alexander (222-235); een gelauwerd borstbeeld n.r.
Het randschrift luidt: IMP CAES M AVR SEV ALEXANDER AVG

2

De keerzijde met een lopende Pax met olijftak en scepter n.l.
Het randchrift van de achterzijde:
P M TR P IV COS II PP
De letters S(enatus) C(onsulto) geven aan dat de munt is goedgekeurd door de senaat.
Zo’n munt heeft een doorsnede van 31 mm. en weegt ongeveer 21 gram.




Dit is een lijst van de tot nu toe onderzochte munten:

Keltisch; Batavieren ....................... stater
Keltisch (AVAVCA) ........................ aes
1e-2e eeuw .................................... semis
....................................................... as
....................................................... sestertius
Tiberius/Caligula (14-54) ............... as
barbaars (naar Divus Augustus) ... as
Tiberius (14-37) ............................ denarius
Gaius (Caligula 37-41) .................. as
Titus (79-81)/Domitianus (81-96) denarius
Domitianus (81-96) ...................... sestertius
Traianus (98-117) ......................... as
........................................................ sestertius(3)
........................................................ denarius(2)
Hadrianus (117-138) ..................... as
......................................................... sestertius(9)
Sabina (onder Hadrianus 117-138) sestertius
Antoninus Pius (138-161) ............. as(2)
........................................................ semis
......................................................... sestertius(11)
Antonijnse periode (138-192) ....... as(6)
......................................................... dupondius
......................................................... dupondius/as
......................................................... sestertius(14)
Diva Faustina I (†141) ................... denarius
......................................................... sestertius
(Diva) Faustina II (145-161-175) .. sestertius(2)
......................................................... as
......................................................... sestertius
Marcus Aurelius (161-180) ........... sestertius(3)
Commodus (180-192) .................. sestertius(4)
Elagabalus (218-222) ................... denarius
Julia Maesa (onder Elagabalus) ... denarius
Severus Alexander (222-235) ...... sestertius(2)
Constantinus I (307-337) .............. follis

Aan deze lijst ontbreken een stuk of 15 recente vondsten, maar ook daarvan komen de meeste uit de 2e eeuw.
Natuurlijk was er naast de handel met de Romeinen ook een lokale markt maar daar vond voornamelijk ruilhandel plaats. Ook werden er al vanaf de bronstijd goederen aangevoerd, voornamelijk over het water en zo kwamen aardewerk en b.v. maalstenen van tefriet (vulkanisch gesteente) in deze streken terecht. Daarnaast was er het al eerder genoemde gebruik dat mannen dienst namen als huurling in het Romeinse leger. Zo zijn er dus meerder oorzaken voor het aanwezig zijn van zulke exotische voorwerpen in de Texelse bodem.

3

denarius van Tiberius (14-37 n.Chr.)

4

Deze kleine munt zou van zilver moeten zijn maar is vervalst en geslagen in Lugdunum (Leiden) in het jaar 36 of 37 n. Chr.

Naast de munten komen er zo nu en dan voorwerpen naar boven die een beeld geven van het dagelijks leven van bijna tweeduizend jaar geleden. Men leefde toen in langwerpige lemen hutten, met rieten daken, waar vee en volk beschutting vonden tegen de elementen. Op de tafels die er waren stonden kannen en bekkens en pannen, waar ik dan soms een oor of een steel van vind. De kleding die men droeg werd bijeengehouden door mantelspelden, de z.g. fibula’s en ook daarvan heb ik al menig exemplaar opgeraapt.

5

Dit is een zogenaamde Kap-fibula van een type dat vooral populair was in Friesland en dateert uit de periode van 35 vóór tot 45 ná Chr. Bijna 65 mm. breed heeft deze bronzen speld een vioolvorm, waarbij de kap aan de bovenzijde versierd is met een Y-vormige gravering. Zoals gewoonlijk ontbreekt de speld waarmee het geheel gesloten werd... Van dit type heb ik er vier, dus hier waren ze óók in de mode rond het begin van de jaartelling. Maar een van de meest bijzondere voorwerpen is toch wel dit kopje van Silenus:

6

Ongeveer 54 mm. hoog en gemaakt van brons heeft dit kopje ooit deel uitgemaakt van de versiering van een stoel maar kan ook als hanger gedragen zijn. Silenus is bekend uit de Griekse mythologie en was de leraar en metgezel van Dionysus (of Bacchus) en werd voorgesteld als een vrolijke dronken oude man met een kaal hoofd, rijdend op een ezel. Later is hij opgenomen in het pantheon van Romeinse goden en is hier uiteindelijk terechtgekomen als vertegenwoordiger van de wijncultus die toen blijkbaar ‘in’ was. Zelfs in het met voorwerpen uit de Romeinse tijd verwende Nederland is dit een zeldzame vondst. Minder zeldzaam zijn dit soort sleutelhandvaten die in heel het Romeinse rijk gevonden worden. Deze sleutels waren voor sloten van kisten, vergelijkbaar met de latere dekenkisten, waarin kostbaarheden zoals b.v. kleding werd opgeborgen. Tot nu toe heb er op Texel drie gevonden.

7

Al met al een bonte verzameling dus. Tot nu toe waren er van Texel slechts enkele tientallen munten bekend uit de Romeinse tijd en bij opgravingen is natuurlijk ook al het één en ander naar boven gekomen en ongetwijfeld zit er in de diverse privé-verzamelingen nog van alles wat het beeld van deze tijd aan kan vullen, maar ik heb wel véél... Allemaal stukjes van een puzzel waarvan het beeld steeds completer wordt: een boeiende en vooral ook bloeiende tijd waarvan dus nog menig spoor, zowel boven als onder de grond terug te vinden is.


Home